İnsan ancak öngörebildiği bir ortamda var olabilir. Öngörmek kontrol edebilmenin olmazsa olmaz şartıdır. Bu bağlamda doğru söylem insan ancak kontrol edebildiği bir ortamda var olabilir ve yaşayabilir. İnsan içinde bulunduğu durumu ve şartları kontrol edebildiği kadar mutludur ve huzurludur. Kontrol edebilmek için sahip olmamız gereken en temel unsur bilgidir. Bilmek bize doğru gözlem yapmayı, gözlem bize fark etmeyi ve farkındalık da bize önlem almayı sağlar. Günümüzde insanlar özellikle çocuklar bir olumsuz uyarıcı, fiziksel, duygusal ve psikolojik faktör ile karşı karşıyadır. Bu faktörlere ilişkin yaşanan ya da yaşanabilecek durumlar son safhasına geldiğinde fark ediliyor ve o zaman herkes bir önlem almanın peşine düşüyor. Bu aşamada alınacak önleyici hizmetlerin hiçbir önemi yoktur çünkü problem ortaya çıkmış bu problem bireyin uyum ve işlevselliğini bozmuştur. Artık ihtiyaç duyulan yardım iyileştirici olmalıdır ve bu ancak uzmanlar tarafından verilebilir. Bu yardımın yani iyileştirici yardımların amaca ulaşması hem uzun zamanı hem de ciddi anlamda maddi kaynağı da gerektirmektedir. Örneğin intihar girişiminde bulunan insanların %78’i intihar girişiminde bulunmadan önce yardım istemiş fakat kimse bu sessiz çığlığı duymamıştır.

Madde bağımlılığı da aynen böyledir. Bir çocuk, genç ya da yetişkin madde bağımlısı olmak için akşamdan saba bağımlı olmuyor. Bu düzeye ya da aşamaya gelinceye kadar bir belirti ile bu sürece başladığını ortay koymaktadır. Fakat onu gözleyen insanlar bu farklılaşmanın ne anlama geldiğini bilmediği için gözleyemiyor, gözleyemediği için fark edemiyor fark edemediği için önlem alamıyor yani kontrol edemiyor. Aşağıda madde bağımlısı olmadan önce ortaya çıkan davranışlar verilmiştir. Bunlara ilişkin uzmanlık düzeyinde bilgi sahibi olmak önlem almak için ön koşuldur. Böyle bir durumda alınacak önlemler hem daha kısa sürede ve hem de daha işlevsel sonuçlar verebilir.

FİZİKSEL

DAVRANIŞSAL DIŞA VURUMLAR

VAR

YOK

―Gözlerde kızarıklık ve göz bebeklerinde büyüme

 

 

―Ani kilo kaybı

 

 

―Kusma veya iştahsızlık

 

 

―Uyku bozuklukları (aşırı uyuma, uyuyamama vb.)

 

 

―Sık sık burun kanaması

 

 

―Epilepsiye bağlı olmayan kasılma nöbetleri

 

 

―Fiziksel görünümde değişiklik

 

 

―Kişisel bakımı ihmal etme

 

 

―Hareketlerde dikkat çeken koordinasyon
 bozukluğu veya dengesizlik

 

 

―Alışılmadık bir ağız kokusu

 

 

―Vücutta veya ellerde istemsiz titreme

 

 

―Tutarsız veya geveleyerek konuşma

 

 

―Bitkinlik, dalgınlık

 

 

―Sinirlilik ve saldırganlık hâli

 

 

DAVRANIŞSAL

―Okula ve derslere karşı ilgide azalma

 

 

―Ders başarısında düşme

 

 

―Dikkat vermede yahut odaklanmada azalma

 

 

―Performans kaybı

 

 

―Okul dışındaki aktivitelere (hobiler, spor vb.) karşı
ilgi azalması

 

 

―Arkadaşlardan veya öğretmenlerden gelen şikâyetler

 

 

―Harçlığının yetmediğinden şikâyetlenme

 

 

―Para kaybettiğini söyleme

 

 

―Evden değerli bir eşyanın eksilmesi

 

 

―Arkadaşlarından yahut çevresinden borç para alma

 

 

―Hırsızlık

 

 

―Kendini dış dünyadan izole etme, içine kapanma

 

 

―Şüpheli davranışlar sergileme

 

 

―Alkol ve uyuşturucuyla ilgili müziklere, gruplara,
 posterlere karşı ilgi artması

 

 

―Daha fazla özgürlük talep etmeye başlama

 

 

―Kapıları çarpma

 

 

―Göz kontağı kurmamaya çalışarak konuşma

 

 

―Agresif davranışlar

 

 

―Arkadaş grubunda veya her zaman gidilen
mekânlarda bir değişiklik

 

 

―Gözlerdeki kızarıklığı saklamak için göz damlası,
 göz yaşı sıvısı kullanmaya başlama

 

 

―Suç işleme davranışı

 

 

PSİKOLOJİK

―Duygu durumunda ani değişimler, asabiyet, ani
 patlamalar veya nedensiz gülme gibi davranışlar

 

 

―Beklenmedik bir şekilde zaman zaman ortaya çıkan
 aşırı hareketlilik ve aktivite artışı

 

 

―Genel bir motivasyon eksikliği, odaklanma güçlüğü,
dalgınlık veya uyuşukluk

 

 

―Herhangi bir sebebi olmaksızın korku duyma, içine
kapanma, gerginlik yaşama veya aşırı şüphecilik